Dünyadaki en büyük tropikal meyvelerden olan Jackfruit, her daim yeşil ve 25 m’ye kadar boylanabilen dev bir ağaçtır.

Jackfruit ağacı uzun bir kazık kök sistemine sahiptir. Tüm bölümleri süt beyazı ve oldukça yapışkan bir süt üretir. Jackfruit çiçekleri kısa filizler ve yaşlı dallar üzerinde açarlar. Kalın ve lastiksi kabuğu, kör dikenlerle çevrilidir ve meyve 500 çekirdeğe kadar çekirdek üretebilir. Ortalama meyve büyüklüğü 15 kg kadardır ancak daha büyük meyvelere de çok sık rastlanır.  Hindistan’da yetişen 70 kg Jackfruit meyvesi dünya rekoru olarak kayıtlara geçmiştir. Meyvenin sevdiği bölgelerde verdiği meyvelerin sadece kabuğu ve çekirdeği yenmez. Hemen her şeyi değerlendirilir.

Aroması; üzüm, muz ve peynirin harmanlanmış hali gibidir.

Kokusu ise; çürümüş soğan, terli spor çorabı ve içi geçmiş şeker gibi tarif edilebilir.

Diğer yaygın adları

Jakfruit ,bo luop mi(Çin),jacquier(fransa), nanka(endonezya), jaca,yaka(ispanya ve portekiz), lanka(filipinler), kapiak(yeni gine), uto ni india(fiji),ulu initia(samoa), chakka,kanthal,kathar,panos(hindistan), jaca,jacca mole,jaca dura(brezilya), mit(vietnam), khanun,makami,banum(tayland)

Kökeni

Jackfruit ’in kökeninin güney batı Hindistan olduğu düşünülüp eski çağlarda güneydoğu Asya ve tropikal Afrika’ya doğru yayıldığı tahmin edilmektedir. Büyük olasılıkla Filipinlerde 12 yy da tanınan meyve daha sonrasında ıslah edilmiş olmalıdır. MS 100 yıllarında yazılmış Pliny the Elder ‘ın yazılarında meyvenin kökeni ile ilgili “Hindistanlı bilgelerin ve filozofların olağan yaşamlar sürdükleri yerler” diye bahsedilmiştir. Ağaç hala Hindistan’dan güney Asya’ ya meyvesi, odunu ve tıbbi kullanımları için çiftçiler tarafından ekmek kapısı olarak görülmektedir. Bu meyve en erken ziraileştirilmiş meyvelerden biridir.

Çeşitleri

Dünya çapında birçok çeşidi bulunan meyvenin çeşitleri genelde meyvesinin sert ve yumuşak olmasına göre ayrılır. Meyvenin yaprağı kirli beyazdan sarı veya koyu turuncuya kadar farklılıklar gösterebilir. Bunun haricinde etli kısmı kırmızı olan Jackfruit’ler de rapor edilmiştir.

Avustralya’daki çeşitleri kara altın, altın külçesi, bal altını, limon altını, cochin, kun wi chan, leung bang, bosworth, galaksi, fitzroy ve nahen’dir. Tayland’da ise dang rasimi, altın yastık, chompa grob, malezya, mastura, nsı, j33, j31, j30 ve j29 bulunur. Endonezya’da ise tabouey, Bali güzeli ve Hindistan’dan muttam, varikka gibi birçok tür bulunur. Başka yerlerde ise, Sri Lanka’da bhadaiyan ve busila, singapurda chompa gob, handia, khala ve safeda bulunur. Cheena ise bir Malezya champedak melezidir(artocarpus integer(thunb.)merr.) ve bu cins Jackfruit ‘in yetiştirildiği yerlerde popülarite olarak hızla gelişmektedir.

Artocarpus cinsi 50 türü barındırır. Bunların çoğu Asya’ya özgüdür ve 15 tür nişastalı ve yenilebilir meyveler verir ki bunlar esas türlerdir. 4 en önemli türü ise daha tropikal olan Breadfruit Artocarpus altilis(parkins) fosb. ve a. İnteger (thunb.). merr; ve marang,A. Odoratissimus Blanco.

Çevre

Jackfruit tropik sıcaklıklarda nemli ve don olmayan ve rakımın 1500m’nin altında olduğu yörelerde yetişir. Ağacının bir miktar tuzluluğa dayanıklılığı olmakla beraber kuraklık ve sel gibi durumlara karşı toleransı yoktur. Drenajı iyi olan ve pH’ı 5 ila 7,5 arası değişen topraklarda yetişir. Kuvvetli ve kuru rüzgârların olduğu bölgelerde randımanı düşük olur. Kuraklık zamanlarında meyve almak için sulama yapılmalıdır. Büyüme trendi uzun ve düz ince gövdelerden kısa ama kalın gövdelere kadar değişkenlik gösterir ve bunu toprak tipi, çevre ve ağacın çeşidi gibi unsurlar etkiler.

Çoğaltma

Seçilmiş ağaçlardan alınan tohumlar çoğaltımın ana vasıtasıdır. Bir gece boyunca suda ıslattıktan sonra hasadın ardından mümkün olan en kısa zamanda dikilmelidir zira 1 ila 3 ay içerisinde canlılığını kaybederler. Tohumlar 3-8 haftada çimlenirler. Fideler en iyi gölge yerlerde büyür. Arzu edilen ağacın çoğaltılabilmesi için kök sürgünleri ve havai köklendirme de kullanılmaktadır. Kalem ve göz aşısı Hindistan ve güneydoğu Asya’da oldukça yaygın olarak uygulanmaktadır. Göz, kalem aşı 12 aylık A. İnteger,A. Heterophyllus ve diğer Artocarpusların anaçlarına uygulanabilir. 

Kültürü ve işlenmesi

Jackfruit ağaçları 50-1500m yüksekliğe kadar olan yerlerde yetişir ve denizlerin tuz serpintisine karşı toleranslıdır. Ağaçlar 8-12m aralıklarla dikilir ve sıklıkla kahve, karabiber gibi ağaçlarla beraber yetiştirilebilir.

Ağaçlar 3-4 yıl içinde meyve vermeye başlar ve 100 yaşlarına kadar yaşayabilirler ancak yaş arttıkça verim düşer.

Gübre tavsiyesi: azot, fosfor, potasyum ve magnezyumdur ve 8:4:2:1 oranında ve de ağaç başına 30 gram olarak her 6 ayda uygulanır ve her 6 ayda 2 katına çıkarılır ta ki 2 yaşına kadar. Daha yaşlı ağaçlar ağaç başı 1 kilo ve 4:2:4:1 oranında her altı ayda gübre alırlar. 2-3 kilo gibi daha fazla miktarlar Filipinler için önerilmiştir.

Kurumuş dallar temizlenebilir ve dallar inceltilebilir. Meyvelik ağaçlar yaklaşık 5m uzunluğunda tutulur böylelikle daha kolay hasat edilir. Ağaçlar yüksek bölgelerde her gün, daha alçak bölgelerde ise haftada 3 defa sulanır.

Zararlıları ve hastalıkları

Tohum ve çiçek tomurcuklarının çürümesi, yaprak mantarı, pembe hastalığı ve meyve çürümesi Jackfruit ‘te oluşan sıkıntılardandır. Tomurcuk ve meyve çürümesi rhizopus artocarpi nedeniyle hem ham hem de olgun meyvelerde oluşur. Bakteriyel tepeden köke doğru kuruma erwinia canetorora nedeniyle oluşur ve birçok Artocarpus çeşidi için tehlike arz eder. Corticum salmonicolor pembe hastalığına neden olur. Köklerin fusarium ve phytophora nedeniyle çürümesi en başlıca sorunlardandır ki bir de kökler birkaç gün su baskınında kalmışsa bu hastalığın olasılığı artar. Yaprak mantarı phomopsis artocarpina, colletotrichum lagenarium ve septoria artocarpi nedeniyle oluşur ve bu birçok bölgede sorun teşkil etmektedir.

Jackfruit’in haşereleri sürgün kurdu, kabuk kurdu, tomurcuk pamuk kurdu, salya böceği, unlu biti, kırmızı böceği ve yaprak bitidir. Doğu Jackfruit sineği(dacus umbrosus fabricius ve dacus dorsalis) marangda ve Jackfruit ’de bulunur fakat modern tuzak ve koruyucu poşetler ile meyvenin sarılması ile önlenebilir. Kurtlar da sıkıntıya neden olabilir. Ağaç dikildikten sonra yabani otlar yoğun gölge nedeni ile sorun olmayacaktır.

Hasat ve ürün

Meyve çiçeklenmeden 6 – 8 ay sonra olgunlaşır. Düşen yağışa, sulamaya ve ağacın yaşına bağlı olarak bir ağaç senede 20-250 meyve üretebilir hatta bazen yerine alışmış yaşlı ve olgun ağaçlar 500 meyve verebilirler. Hasadın göstergeleri meyveye tıklanınca içinden boş bir sesin gelmesi, yüzey renginin değişmesi, kokusunun artışı, dikenlerinin düzleşmesidir. Bazı Karayip bölgelerinde 1 ya da 2 hafta önce meyvenin sapında kesikler açılarak sütü akıtılır böylelikle olgunlaşmanın hızlandığı ve tadının arttığı söylenir. Bu teknik Hindistan ve diğer yerlerde de popüler olmaya başlamıştır. Ticari üretimde bir yılda ağaç başına ortalama 125 kg meyve olur.

Hasat sonrası göz önünde bulundurulması gerekenler

Meyve kalitesi ve raf ömrü meyvenin hasat zamanındaki olgunluğuna bağlıdır. Meyvenin bazı zamanlarda kendiliğinden düşmesi beklenir ve bu durumda meyveler günlük olarak toplanır ancak bu durumda raf ömrü 2-3 gündür. Bütün meyve markete süratle yetiştirilir. Parçalara bölünmüş yarı olgun meyvelerin daha uzun raf ömrü olur. Olgun ve yaralanmamış meyveler 10 derecede 2-3 hafta saklanabilir. Meyve 3 ila 7 günde 21-27 C’de olgunlaşır ve bu süre hasat zamanındaki olgunluğuna bağlıdır. Meyve kurutulabilir ve ya şurup halinde de gelecekteki kullanımlar için saklanabilir. Ayrıca konserveleyip ticari olarak da satılabilir.

Kullanım alanları, paketlenmesi, fiyatlandırılması ve pazarlanması

Meyvenin olgun ve ya yarı olgun meyve etinden veya tohumlarından binlerce katma değerli ürün elde edilebilir. Hindistan, diğer Asya ülkeleri ve güney pasifikte yarı olgun meyveler, köri ile, çorba ile veya yahni ile birlikte pişirilebilir. Turşusu kurulabilir, kurutulabilir ve ya konservelenebilir. Vakumla kurutulmuş Jackfruit cipsleri Güney Doğu Asya’da yaygın olarak atıştırmalık olarak paketli bir şekilde satılır. Ayrıca tatlandırma için dondurmalarda veya puding, sakız ve içecek yapımında kullanılır. Tohumlar genellikle kaynatılır ve atıştırmalık olarak yenilir ya da güney Hindistan’da olduğu gibi kurutulur ve öğütülüp un haline getirildikten sonra kullanılır. Bu glüten içermeyen un buğday unu yerine alerjisi olanlar için kullanılabilir. Yaprağı yemek yapmak ve yemekleri dürüm gibi sarmak için, odunu ise mutfak eşyası, çit yapımı için veya yem ya da yakıt olarak kullanılır.

Besin değeri

100 gram yenebilir porsiyon başına; yenebilir porsiyon meyve ağırlığının %28’ idir.

NOT: Bu yıl miktar az olduğu için jackfruit fidanlarını satışa sunamıyoruz. 2014′ te birçok tropikal tür ile birlikte Jackfruit fidanlarını da satışa sunacağız.

 Yasal Uyarı: Yayınlanan makale/haberlerin tüm hakları Tropikmeyveci.com ‘a aittir. Kaynak gösterilse dahi makale/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan makale/haberin bir bölümü, alıntılanan makale/habere aktif link verilerek kullanılabilir.

{gallery}Jackfruit{/gallery}